Тэтимол 2015

ЯЛКЫЛДА-У[йаºлқ ы̌лда-] (ТТАС III: 34; Тумашева 1992: 67), диал. җалқылда-у «сверкать, ярко блестеть (широкими полосками); пламенеть; полыхать»; күч. «быть блестящим (о человеке, доме)»; переносные значения не относятся к основам йалк (итү) «полыхнуть», йалк-йалк (итү) «повторно и однообразно полыхать», йалк-йолк (итү) «разнообразно полыхать», йылк (итү) «полыхнуть не очень ярко», йылк-йылк (итү) «полыхать не очень ярко, матовато блестеть, сверкать полосками (о ткани и т.п.)» (к. елкылда-у ), которые всегда в конкретном образном значении.

Бу сүзләрнең бүтән төрки телләрдәге тәңгәллекләрен табу кыен, чөнки андый (тәкълиди) сүзләр сүзлекләрдә саран биреләләр; чув. йалкăш- «яну, ялкылдау, елкылдау» тат. сөйләшләреннән (саф чув. çалккăш- булырга тиеш), к. ш. ук мар. йолгыж-, йылгыж- «ялкылдау, ялтырау» < тат., ләкин әлегәчә тат. йалкыш-у фигыле сүзлекләрдә теркәлмәгән. Хәлбуки ялкылдау – балкылдау парына тәңгәл ялкыш – балкыш пары да булырга тиеш. Гомумән, ялкылдау тәкълиди сүзьясалышы калыбында йалқ тәкълитеннән ясалган. Йалк нигезе исә йал (> җал)//йыл тамырыннан -қ детерминанты ярдәмендә ясала (чаг. йылк, җилк, жилп, йалт һ.б.). К. Ялкын .



Предыдущая статья            Следующая статья