Я IV[йә], диал. җә – препозитивная частица принуждения: «ну, давай; согласен; ну и что» ~ чув. йе, мар., удм. йа, йä, йе, удм. диал. ǯä, зä (Насибуллин: 115) < гом. төрки йэ, җэ, алт. че, чее, тье, дье, нье, кр.-тат., төр. ya (Dobr. III: 463), як. чä, ччä, чiä (Пекарский: 3594) ~ монг. жэ, зэ, дзэ, че (төрле диалектларда төрлечә).

Постпозитив йә «ярый, яхшы, хуш», шул ук сүз булса кирәк. Төбендә – фигыль нигезе (к. йәгез!), «әйдә, башла» мәгъ.; шуннан я инде < я инде үкенүне, түземсезлекне белдерә торган модаль сүз – борынгыдан килә (к. тув. җä амды id.); яле < йә әле (> удм., мар. яле), яме (> мар., удм. йамĕ, йäмĕ, ǯамĕ) тат. телендә ясалганнар. Гомумән, бу сүз киң таралган, хәтта рус сөйл. (Аникин: 183) дже, де, дьэ «ну, вот». ЭСТЯ IV: 44–45.