Тэтимол 2015

ЭЛГӘРТ-Ү диал. «упредить, опередить; предотвратить, принимать превентивные меры» – морфологиясенә караганда, *элгәр- фигыленең йөкл. юн., ләкин андый фигыль теркәлмәгән шикелле; ихтимал, элгәр-ү < элгер-ү дер: элгер-ү фигыле булса, ул тат. (ТТДС I: 531; ТТДС II: 389) элке, себ. (Тумашева 1992: 54) илки ~ каз., төркм., төр., бор. төрки (ДТС: 208) ilki, ilkin «тәүләп, беренчеләй, элекке буларак» ← ilk «элек» (к. Элек ) сүзеннән килә (чаг. соң соңар-у: соңару – элгерү антонимнар булган). Элгерү > элгәрү күчеше искәрү сүзенә аналогия буларак килеп чыга ала. Икенче яктан, монда элгәр сүзенең дә тәэсире булган, әлбәттә. Räsänen 1969: 170. Чаг. ш. ук Эл-ү II.

Дерив.: элгәртел-ү, элгәрттер-ү. Элгәрт-ү бик кирәкле фигыль булса да, әдәбиятта сирәк кулланыла, аның урынына алдан алу тәгъбире очрый (ләкин бу бик уңышлы түгел).



Предыдущая статья            Следующая статья