ЧЫГЫР – общее название для различных механизмов, имеющих вращающиеся части, колёса, колёсики, валы и т.п.: «детская коляска с маленькими колёсами» (к. ДС II: 223; БТДҺ: 288); «ворот колодца, водоподъёмная машина; приспособления для прядения, сучения, витья верёвок; блок ткацкого станка» (к. Будагов I: 477; Сафина 1990, где даётся описание различных чыгыр: дугызчыгыр, шәмчыгыр и т.п.) > мар. (Упымарий: 249) чыгыр, (Саваткова: 212) сыгыр «блок (механизм)», удм. чыңгыр «балалар тәгәрәтеп уйный торган коршау» ~ рус. чигиръ «кое чыгыры» < гом. кыпч., к. башк. сығыр, кырг. чығыр, каз. шығыр, үзб. чиғир һ.б. < бор. төрки (ДТС: 148) čïγrï < сугд. čγr ~ санск. čakra «тәгәрмәч, чыгыр», к. ш. ук бор. чыгт. чақруқ, җиқриқ «чыгыр, домкрат» ~ төрки җықыр «чыгыр, сү күтәрткеч зур тәгәрмәч» (к. Мухамедова 1973: 186–187). К. Чагарак, Чыгырык.

Чыгыр < һинд-ир. čakra, һинд.-евр. *kwekla «әйләнә, тәгәрмәч» ← kwel- «әйләндерү» сүзләреннән килә. Бу тамырга рус. коло (шуннан около «тирәли», колесо «тәгәрмәч» сүзләре), аннары (грек, лат. телләреннән таралган) колония, полюс, цикл сүзләре дә тоташа икән (к. Kluge һ.б. сүзлекләр). Фасмер IV: 359; Федотов II: 399.

Чыгырыннан чыгу «рәте китү, юньсезләнү» тәгъбиренә караганда, чыгыр сүзенең «күчәр» мәгъ. дә булган.