Тэтимол 2015

ЧӨКЕР[чөкөр], чөгер «ритуальный просяной хлеб», диал. (Paasonen) tčüköri [чөкәри] «затверделый, засохший хлеб (его специально готовили для испытания жениха во время свадьбы)», (ТТДС I: 366) секере «целый круглый хлеб, который должен до конца съедать в один присест жених во время свадьбы» (удмуртчадан дип күрсәтелә, ләкин, безнеңчә, бу сүз мари-чуваш даирәсенннән: җ ~ ч ~ с׳) ~ чув. çĕкĕр, çăкăр, çăхăр «икмәк; арыш икмәге», мар. (Упымарий: 196; Иванов, Тужаров: 207–208; Саваткова: 151) сŏкŏр, сыкыр > удм. сукыри «каравай, түгәрәк ипи», рус. диал. (Даль) сюкур «икмәк, ипи», сюкуры «мордва көлчәсе» < морд. сюкоро, сукоро «икмәк», сёра «ашлык», цюкор «көлчә» << бор. уйг., чыгт. (Будагов I: 445) җүгәри, госм. чöкäри, хәз. үзб. җуғари, җуғара, җүңөрү «сорго, гаолян, Бохар тарысы», жухори, кырг. җүгөрү, каз., уйг. җуғара «кукуруз; җугара» (к. Җөгәрә, Кәкери-чөкери ) һ.б. фар.-ир. җау «арпа, ашлык» тамырыннан булырга тиеш. Егоров 1964: 206; Räsänen 1969: 209–210; Федотов II: 91 (тат. материалы җөгәрә сүзе белән чикләнә).

Җөгәри, җөгәрә Идел-Урал регионында игелми, бу сүз белән Урта Азия якларыннан килгән илат һәртөрле игенне һәм, аннары, икмәк-ипине атаганнар. Башк. (БТДҺ: 284) сүкер «камыл» тат. диал. *чүкер id. сүзеннән булса кирәк. Гомумән, с- авазына башланган вариантлар болгар игенчелегенең фин-угор халыкларына булган көчле тәэсире тур. сөйли.



Предыдущая статья            Следующая статья