Тэтимол 2015

ЧИКЕРТКӘ «стрекоза; сверчок; саранча; кобылка» ~ башк. сиңерткә, кар. чэгирткэ, цэгирткэ, чегирткя, кырг. чегиртке, алт. чäгäртки (> каз., к.-калп. шегиртке, шегiртке, нуг. шегертки), үзб. чигиртка, чыгт., бор. төрки (ДТС: 143) čekürgä, төр. çekirge, бор. чыгт. čeürtke ~ монг. čü’ürtken id. (к. Поппе 1938: 161), иске сүзлекләрдә чекүркә, җекүртгү ~ төркм. (Мухамедова 1973: 188) чекиртге «саранча» һ.б. (к. Радлов III: 1948, 1950, 1957–1958, 2080–281) – имитатив ясалма, аның төгәл тамырын да билгеләү читен, һәрхәлдә чең ~ чиң, чың тамырыннан, чеңер-чеңер, чиңир-чиңир, чыңыр-чыңыр «чикерткәләр авазына имитатив» сүзеннән дип чамалап була, к. башк. (БҺҺ II: 209) чикерткә сырылдап сиңеректәй (~ чырылдап чиңерекли), алт. сеңирткеш «чикерткә». Кечкенә хайванат атамаларында -ртқа//-рткә аффиксы еш кына очрый, к. Кәсәртке. Чикерткәсыман бөҗәк атамаларында ч һәм р авазлары булу да характерлы, к. тат. (ЗДС: 743) чикерткә чегерди ~ рус. сверчок сверчит, һинд. čiraka «чөрчек».



Предыдущая статья            Следующая статья