ТҮТӘ III(Арка җиркәйләрдән болан үтә, Арка җирдән юллар түтә, дип. С. Кудаш китергән җыр.) диал., башк. «прямая (дорога по гребню горы), прямая линия между двумя точками на местности» < уйг., үзб. (ЎХШЛ: 262) тöтә, каз. тöте, кырг. тöтö < яз. монг. döte id., маньч. дутэ «туры сукмак» < дуғутэ id. ← *tuk, tuq «дамба» (к. ССТМЯ I: 219). Бу сүз төбендә Бөек Кытай диварын белдергән дигән фикер бар.

Мар. (к. Упымарий: 218) түткĕн «түтә, туры» тат. сөйләшләреннән булса кирәк. К. ш. ук як. (Räsänen 1969: 495) tötölüj- «ашыгу, түтәләү».