ТУКМАК «колотушка; дубинка» (төрле мәгъ. тур. к. ТТДС I: 421; Тумашева 1992: 217) > мар., чув. тукмак, токмак id., ш. ук «тупа (очы йомры)» < гом. кыпч., уйг. тоқмақ (нуг., каз., к.-калп. тоқпақ, алт. токпоқ, кырг. тоқмоқ), тув. докпак ~ бор. төркм. (Мухамедова 1973: 88–89) доқмақ, хәз. төркм. тоқмақ < бор. төрки (ДТС: 576) toqïmaq id., ш. ук «агач чүкеч» ← toqı- «сугу, бәрү, тукылдау, чүкечләү», к. Тукма-у, Тук II, Тукы-у. Рус. тукмак (< тат.) тур. Аникин: 561 (шунда ук әдәбият). Федотов II: 242 (чув. тукмак сүзенең төп – нәкъ татарчада – мәгънәләреннән тыш «бүре» мәгънәсен күрсәтә, ләкин бу мәгънә тукмак хүрĕ «тукмак койрык» сүзтезмәсеннән килә; тукмак сүзен М.Р. Федотов тукма-у фигыленнән ясалган дип карый, к. ш. ук Будагов I: 400. К. Тукын-у ).

Дерив.: тукмаклы; тукмакла-у, тукмаклан-у.