Тэтимол 2015

ТӨГӘЛ «точно; точный; законченный» > мар. түгäл, тĕгäл id. ~ чув. тĕкел «җөп, пар » < гом. кыпч. түгэл (башк. теүәл, к.-калп. түwәл, кырг. түгöл), уйг. түгәл, чыгт. түкäл, бор. чыгт. (Поппе 1938: 352) tügel «тулы, тулысынча» (к. ш. ук Радлов III: 1331, 1535), бор. төрки (ДТС: 595) tükäl «тулы, тулысынча; кямил» < бор. төрки *тöкäр «җитәр, бетте, тәмам» ~ бор. монг. tögüz, tegüs, хәз. монг. тöгс, калм. tögüs (к. Владимирцов: 154) «төгәл» (r ~ z) ← гом. төрки түкä- «тәмамлау» ← түк «тәмам, бөтен», к. Төгә-ү . К. ш. ук алт. түгäзä, як. түгүсү, түксү «төгәл, бөтен; бөтенләй, бетереп», госм. дүйүз- «җитлеккән, мөстәкыйль; өлгергән, егетләрчә», тув. дöгер-, калм. töker- «төгәлләү, тәмамлау»; тув. түң «сумма; нәтиҗә», түңңәл «төгәл нәтиҗә» һ.б. Чаг. Төң .

Күренүенчә, бор. төрки тöкäр «төгәл; җитәр» сүзенең варианты монг. телләренә үтеп кергән һәм шунда яхшырак сакланган; моның сәбәбе – төгәл-ү < түгäл- фигыле булу. К. Төгәл-ү, Төгән-ү, Төгәт-ү. Будагов I: 401–402; Федотов II: 213.



Предыдущая статья            Следующая статья