ИЯ[ийә], диал. (cеб.) әйә «хозяин; дух, гений чего-, кого-либо», «подлежащее» > чув. ыйă, ыйа, иййе ~ чув., нуг., каз., к.-калп. ие, кырг. ээ < үзб. эга, уйг. әгә, госм., чыгт. икә, игә, бор. төрки (ДТС: 104, 105) ёgä, igä, ije id. Шуңа параллель рәвештә хак. äзи, бор. төрки edi, ädi. Тунг. эди, иске монг. эҗэн «ия; хуҗа» сүзе дә бар. К. урта төрки (Боровков 1963: 70–71, 121–122) äjä «хуҗа», i, ii «хуҗа; тәңре». «Җен, пәри» мәгъ. ия сүзе күрше мар., удм. телләрендә дә мәгълүм, к. Марийский фольклор: 67–68, 118–120 һ.б. Гомумән, төрки телләрдә ия < эгä сүзенең мәгъ. күп һәм кулланылышы киң. Аның миф. «төрле объектларның (берсенең) хуҗасы», «бигүк явыз булмаган рух» сүзе киң таралган, к. МНМ II: 659. Минемчә, ияне (*эйәгә) шумер. эййä «химаяче рух» сүзе белән баглап карау кызыклы. ЭСТЯ I: 237–239.

Дерив.: ияле (бу сүзнең «җенле» мәгъ. дә бар), иясез; иялек (килеш); иялән-ү, ияләш-ү һ.б.