ДАВЫЛ[даºw ы̌л], диал. таwыл «буря, ураган» > мар., удм. даул, мар. таул id., удм. дабыл, дабыль, дабыр, дабур «шау-шу» ~ чув. тавăл, морд. тавал < гом. төрки, к. нуг. давыл, үзб. довул, уйг. давул, кырг. дабул, доол, к.-балк. тавул, алт. туул, як. тыал «давыл», СС daaul, к.-балк. даур, даўур, ком. давлу «ызгыш-талаш, паника» ~ нуг., каз. дабыл «сигнал, быргы тавышы, җар, чакыру» < каз. диал. дабыл «ау барабаны; яңа хәбәр», уйг. давул, чыгт. даул, госм. davul «зур сигнал барабаны», добр. тат. davul, davıl «барабан» < гар., фар. табл диелә. Даул «буря» һәм давул «барабан» сүзләренең бердәйлегенә Будагов та (I: 732) игътибар иткән. Гар. табл үзе бор. шумер. taballu «гаять зур хәрби барабан» сүзеннән (чаг. каз. диал. дабыл уй «кечерәк тирмә»). Бор. хәрби барабаннар дошманга дәһшәт салу өчен кулланылган һәм «барабан тавышы > давыл» мәгънә күчеше бик ихтимал, к. кар. давул, тавул «зур барабан; җил-давыл»; к. ш. ук кр.-тат., үзб. диал. һ.б. тавл «зур барабан». Фар. (A Survey III: 2785) табыр, тапра «барабан» < ассур. tabbalu id. диелә. К. ш. ук Тибрә-ү, Тыйбел.

Бу шумер сүзен таратуда гарәпләр катнашкан булса да, төркиләрдә дә ул гарәп экспанциясеннән күп элек тарала башлаган булырга тиеш, к. бор. төрки (Clauson: 439) tawil «зур барабан». Шул мәдәни тамырга Тавыш (к.), Тип (к.) сүзләре дә тоташа. К. Давылбаз. Räsänen 1969: 476; Федотов II: 185–186; Ахметьянов 1989: 5; ЭСТЯ III: 112–113 (материалы аз).

Давыл чәчәге > удм. даулсәскә, башк. даулсискә сүзе бөтен дөньяга таралган мифологик мотив: бөек сихерченең чәчәккә әверелгән кызы (яисә бүтән изге кыз – аңар кул тидерсәң давыл чыга) белән баглы тәгъбир. К. Гастон Леру. Дама в черном // Призрак оперы (җыентык). СПб., 1993: 544–545 (әсәрдә давыл чәчәге – кыз мотивы файдаланылган).

Дерив.: давыллы, давылсыз; давыллан-у.