Тэтимол 2015

БҮЛҖӘЛ (Будагов I: 289) «условленный срок; отпуск; двенадцатилетний животный цикл» > чув. пăлчал, пăнчал, мăчал «туй көнен билгеләү, билгеләнгән көн» > мар. пунчал id. башк. (БҺҺ II: 56) булйал < гом. кыпч., үзб., уйг. болҗал, кырг. болҗол «мөддәт; чама, исәп (еш кына туй планына карата)» < монг. bolzaar < bolǯagari id. (к. Ramstedt 1935: 50–51) ← яз. монг. bolǯa- «билгеләү», к. Бүлҗәр, Бүлҗә-ү. Ахметьянов 1981: 81. К. Мөрчәл. Бүлҗәл ~ мөчәл тур. бай әдәбият бар. Чаг. Мөҗәл.

Бүлҗәл һәм мөчәл сүзләренең бердәй мәгънәләре дә, охшаш яңгырашлары да бар (чаг. ш. ук мөчә: унике мөчә «унике ай»). Безнеңчә, монг. bolǯa- < бор. төрки *borǯa- «бөреҗгә тукталу» сүзеннән килеп чыга ала (к. Бөреҗ ). Бөреҗ исә бор. лат. (герм.?) burg «кальганың почмак башыны (башнясы)» сүзеннән. Һәм шундый схема күз алдыбызга килә:

Безнең бу фаразлар бор. (язусыз-сәвәтсез) монголларның «унике бүлҗәл йолдызлыклары» төшенчәсенә җитәрлек гыйлемгә ия була алуларына шикләнүебездән килә.



Предыдущая статья            Следующая статья